Szanowna Pani Minister,

w wałbrzyskich szkołach jest wielu nauczycieli, którzy spełniają kryteria określone w art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2024 r. poz. 986 – dalej KN), wprowadzone ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1672, z późn. zm.), jednakże nie chcą skorzystać z uprawnień, jakie im przysługują na podstawie ww. przepisu, i deklarują kontynuowanie zatrudnienia. Nauczyciele, o których mowa powyżej, chcą jednak skorzystać z rocznego płatnego urlopu dla poratowania zdrowia, o którym mowa w art. 77 ust. 1 KN, aby świadczyć nadal pracę w kolejnych latach.

Zgodnie z art. 73 ust. 1 KN nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole w wymiarze nie niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia:

1) w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia:

a) choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub
b) choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub

2) na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową

– w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku, z zastrzeżeniem ust. 2.

W ust. 2 ustawodawca ogranicza jednak prawo do urlopu dla poratowania zdrowia nauczycielom, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok. Urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne.

Z kolei w art. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1672, z późn. zm.) w ustawie Karta Nauczyciela został dodany art. 88a, w którym zawarte są rozwiązania dotyczące przejścia nauczyciela na emeryturę, po rozwiązaniu przez niego stosunku pracy, bez względu na wiek. Na emeryturę, o której mowa w art. 88a ust. 1 tej ustawy, mogą przejść, począwszy od dnia:

1) 1 września 2024 r. – nauczyciele urodzeni przed dniem 1 września 1966 r.;
2) 1 września 2025 r. – nauczyciele urodzeni po dniu 31 sierpnia 1966 r. a przed 1 września 1969 r.;
3) 1 września 2026 r. – nauczyciele urodzeni po dniu 31 sierpnia 1969 r.

Art. 73 ust. 2 KN wyraźnie odróżnia nabycie prawa do emerytury od nabycia przez nauczyciela uprawnień emerytalnych, przy czym dla udzielenia płatnego urlopu dla poratowania zdrowia istotne znaczenie ma data nabycia przez nauczyciela uprawnień emerytalnych, gdyż tego urlopu nie można udzielić na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne. Nie można zatem uważać, iż nabycie uprawnień emerytalnych przez nauczyciela niczym nie różni się od nabycia przezeń prawa do emerytury.

Przepisy Karty Nauczyciela nie definiują pojęcia „nabycie uprawnień emerytalnych”, co oznacza zdaniem SN, że „trzeba nadać mu znaczenie przyjęte w przepisach ustawy o emeryturach i rentach”. W Karcie Nauczyciela jest rozdział 11 zatytułowany „Uprawnienia emerytalne”. W tym rozdziale znajdują się przepisy, które odnoszą się do sytuacji, w których emerytury są nauczycielom przyznane (art. 87) lub nauczyciele otrzymują emerytury (art. 90) bądź sytuacji, gdy nauczyciele „po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy – mogą przejść na emeryturę”. Z przepisów tych wynika, że Karta Nauczyciela przez „nabycie uprawnień emerytalnych” rozumie nie tylko przyznanie emerytury przez uprawniony organ rentowy, lecz także ustanie stosunku pracy, umożliwiające ustalenie terminów wypłaty emerytury, a następnie jej dokonanie na rzecz emerytowanego nauczyciela.

Tak więc należy dojść do wniosku, że nie można uważać, iż nabycie uprawnień emerytalnych przez nauczyciela niczym nie różni się od nabycia przezeń prawa do emerytury. Różnicy należy upatrywać m.in. w tym, że ustalenie nabycia uprawnień emerytalnych przez nauczyciela może nastąpić w zasadzie od następnego dnia po ustaniu stosunku pracy, w drodze decyzji organu rentowego, w której m.in. zostanie określona wysokość emerytury, data, od której emerytura będzie wypłacana, terminy i sposób wypłaty na rzecz emerytowanego nauczyciela. Należy jednak dodać, że najpierw w decyzji organu rentowego powinno być ustalone nabycie prawa do emerytury (por. art. 118 ust. 1 cyt. ustawy z 17 grudnia 1998 r.). Bez nabycia prawa do emerytury nauczyciel nie może nabyć prawa do uprawnień emerytalnych, z tym że zwykle nabycie tego ostatniego prawa następuje znacznie później, gdyż dopiero po ustaniu stosunku pracy (glosa do wyroku SN z dnia 26 marca 2007 r., I PK 262/06).

Zważając na przepisy prawa, ich interpretacje oraz orzecznictwo, stosowanie przepisów Karty Nauczyciela, tj. art. 73 ust. 1 w odniesieniu do art. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1672, z późn. zm.) i dodanego na tej podstawie art. 88a, wątpliwości budzi możliwość skorzystania z płatnego urlopu dla poratowania zdrowia przez nauczyciela czynnego zawodowo, który może przejść na wcześniejszą emeryturę, lecz z tego uprawnienia nie chce skorzystać.

Istotne znaczenie ma praktyka stosowania przepisów regulujących urlopy dla poratowania zdrowia. Wskazuje ona m.in., że przepis art. 73 ust. 2 KN, który z dniem 31 sierpnia 2004 r. zastąpił jej przepis art. 73 ust. 1 zd. 2, powoduje wiele wątpliwości. Dlatego też uzasadniony jest wniosek o jego uchylenie.

Zaznaczyć przy tym należy, że ww. przepisy (szczególnie art. 88a KN) naruszają szeroko rozumianą zasadę równości, gdyż różnicują możliwość skorzystania z płatnego urlopu dla poratowania zdrowia wśród pewnej grupy nauczycieli.

Zważając na powyższe, z uwagi na liczne zapytania skierowane do mojego biura poselskiego ze strony środowiska nauczycielskiego, które czuje się pokrzywdzone niejasnymi przepisami, zwracam się z pytaniami:

1. Czy w świetle obowiązujących przepisów prawa, które powodują liczne rozbieżności interpretacyjne oraz rozbieżne orzecznictwo w tym zakresie, nauczycielowi, który na mocy art. 88a Karty Nauczyciela nabywa uprawnienie do skorzystania z wcześniejszej emerytury, jednak nie chce z tego uprawnienia skorzystać i chce kontynuować zatrudnienie na dotychczasowych warunkach, może zostać udzielony roczny urlop dla poratowania zdrowia?
2. Czy samo osiągnięcie wieku emerytalnego czy spełnienie przesłanek uprawniających do skorzystania z prawa do wcześniejszej emerytury powoduje brak możliwości udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia?

Z poważaniem,

Sylwia Bielawska

Odpowiedź na interpelację nr 4374

w sprawie możliwości skorzystania przez nauczyciela z płatnego urlopu dla poratowania zdrowia

Szanowna Pani Poseł,

ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1672) zostały wprowadzone regulacje dotyczące zapewnienia prawa do emerytury na szczególnych zasadach nauczycielom, którzy podjęli pracę na stanowisku nauczyciela przed wprowadzeniem reformy emerytalnej w 1999 r., kiedy to system emerytalny przewidywał dla nauczycieli odrębne zasady przechodzenia na emeryturę, a którym nie przysługuje prawo do przejścia na emeryturę na takich zasadach na podstawie dotychczasowych przepisów . Wprowadzając nowe przepisy zastosowano ponad roczne vacatio legis umożliwiając tym samym wszystkim zainteresowanym, w tym dyrektorom szkół, zapoznanie się z nimi i przygotowanie do zmian, jakie wynikają z ich wejścia w życie.

I tak w art. 1 ww. ustawy został dodany art. 88a do ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2024 r. poz. 986), w którym zawarte są rozwiązania dotyczące przejścia nauczyciela na emeryturę, po rozwiązaniu przez niego stosunku pracy, bez względu na wiek.

Na emeryturę, o której mowa w art. 88a ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, na mocy art. 93c mogą przejść, począwszy od dnia:

1. 1 września 2024 r. – nauczyciele urodzeni przed dniem 1 września 1966 r.;
2. 1 września 2025 r. – nauczyciele urodzeni po dniu 31 sierpnia 1966 r. a przed 1 września 1969 r.;
3. 1 września 2026 r. – nauczyciele urodzeni po dniu 31 sierpnia 1969 r.

Natomiast kwestie dotyczące urlopu dla poratowania zdrowia nauczycieli, w sposób zupełny regulują przepisy art. 73 ustawy – Karta Nauczyciela. Zgodnie z art. 73 ust. 1 ww. ustawy, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole, w wymiarze nie niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia:

• choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub
• choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub
• na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową

w wymiarze nie przekraczającym jednorazowo roku, z zastrzeżeniem ust. 2.

W ust. 2 ustawodawca ogranicza prawo do urlopu nauczycielom, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok. Urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne.

Ww. przepis art. 73 ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela obowiązuje od 2004 r., został wprowadzony ustawą o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw z dnia 15 lipca 2004 r. (Dz. U. Nr 179, poz. 1845). Od roku 2004 przepis nie uległ zmianie.

Należy podkreślić, że w świetle ww. przepisów, ograniczenie możliwości skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia lub czasu jego trwania nie jest związane z rodzajem emerytury, z jakiej może skorzystać nauczyciel. Nie ma zatem znaczenia, czy nauczyciel nabył prawo do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej w trybie art. 88 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, na zasadach ogólnych po przekroczeniu powszechnego wieku emerytalnego czy też nabędzie prawo na mocy art. 88a ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela. Powyższe stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w wyroku z dnia 26 marca 2007 r. I PK 262/06.

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że nauczyciel ma prawo, po spełnieniu określonych w art. 73 ustawy – Karta Nauczyciela warunków, do urlopu dla poratowania zdrowia do czasu spełnienia przez niego warunków do przejścia na emeryturę bez względu na jej rodzaj.

Z poważaniem

Z upoważnienia Ministra Edukacji
Henryk Kiepura
Sekretarz Stanu