Szanowny Panie Ministrze,
w dniu 15 marcu 2021 roku pismem nr SP6.855.7.2021.EKN minister finansów, funduszy i polityki regionalnej zwrócił się do marszałków województw, Związku Miast Polskich, Związku Gmin Wiejskich, Unii Metropolii Polskich, Związku Województw RP i prezydentów miast posiadających uprawnienia organów egzekucyjnych z propozycją zmian zasad dochodzenia należności, których wierzycielem jest jednostka samorządu terytorialnego. Propozycja ta zakładała rozszerzenie uprawnień gminnym organom egzekucyjnym o statusie miasta o możliwość stosowania egzekucji z nieruchomości i prowadzenia postępowań zabezpieczających oraz ograniczenie uprawnień marszałkom województw poprzez przejęcie prowadzonych przez nich postępowań przez organy egzekucyjne Krajowej Administracji Skarbowej. Koncepcja ministerstwa zakładała również zniesienie właściwości miejscowej organu egzekucyjnego poprzez powierzenie gminnym organom egzekucyjnym prowadzenia wszystkich należności pieniężnych, które dana jednostka samorządowa nakłada, niezależnie od tego, gdzie znajduje się miejsce zamieszkania bądź siedziba zobowiązanego.
Obecnie zakres uprawnień gminnych organów egzekucyjnych opisuje art. 19 § 2 ustawy z 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w brzmieniu: „Właściwy organ gminy o statusie miasta, wymienionej w odrębnych przepisach, oraz miasta stołecznego Warszawy jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w egzekucji należności pieniężnych, dla których ustalania lub określania i pobierania jest właściwy ten organ”. Z kolei właściwości miejscowe reguluje art. 22 § 2 cyt. ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w brzmieniu: „właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji należności pieniężnych z praw majątkowych lub ruchomości ustala się według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 2a-3a”.
Przedmiotowe pismo nr SP6.855.7.2021.EKN ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej skierowane zostało do wszystkich 47 gmin posiadających status „organu egzekucyjnego”.
Jeden z organów egzekucyjnych, prezydent miasta Wałbrzycha, jednoznacznie określił swoje stanowisko w tej sprawie, podkreślając pełne poparcie i uznanie dla przedstawionych propozycji rozszerzenia uprawnień gminnym organom egzekucyjnym o egzekucję z nieruchomości, a także zniesienie właściwości miejscowej organu egzekucyjnego dla należności pieniężnych, które dana jednostka samorządu terytorialnego nakłada, niezależnie od tego, gdzie znajduje się miejsce zamieszkania bądź siedziba zobowiązanego. Zmiany te przyniosłyby daleko idące korzyści dla gminy Wałbrzych – miasta na prawach powiatu, bowiem głównymi dochodami własnymi gmin są podatki i opłaty lokalne, a kierowanie tytułów wykonawczych wystawionych wobec zobowiązanych podmiotów fizycznych lub prawnych posiadających siedzibę lub zamieszkujących poza Wałbrzychem przesyłane jest do odpowiednich urzędów skarbowych, co wiąże się z wydłużeniem czasu ich realizacji i ponoszeniem różnorodnych kosztów. Natomiast kierowanie wniosków do urzędów skarbowych o przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości jest działaniem co najmniej nieefektywnym, gdyż generuje wysokie koszty tego postępowania i skutkuje bardzo długim, wielomiesięcznym, a czasem paroletnim, postępowaniem często kończącym się bezskutecznością.
Zniesienie właściwości miejscowej zdecydowanie odciążyłoby urzędy skarbowe od realizacji tytułów wykonawczych często obejmujących niewysokie kwoty podatków i opłat, czy kar lub mandatów. Natomiast rozszerzenie uprawnień gminnym organom egzekucyjnym o egzekucję z nieruchomości podniosłoby efektywność tego środka egzekucyjnego, bowiem jako „gospodarze” postępowań czas realizacji egzekucji z nieruchomości mogliby skrócić do niezbędnego minimum.
Przekazanie tytułów wykonawczych do realizacji wiąże się z obciążeniem wierzyciela wydatkami związanymi z przekazaniem mu wyegzekwowanych lub uzyskanych środków pieniężnych, a także pokryciem kosztów i wydatków bezskutecznych egzekucji, w tym egzekucji z nieruchomości. Finansowanie prowadzenia postępowań egzekucyjnych z nieruchomości oraz determinanta właściwości miejscowej zapewniałyby gminie koszty egzekucyjne uzyskiwane przez gminny organ egzekucyjny.
Nadmienię, że dbałość o skuteczność pozyskiwania ustawowych dochodów własnych gminy jest nie tylko ustawowym obowiązkiem każdego organu egzekucyjnego, ale także dbałością o budżety poszczególnych miast, jakże uszczuplonych poprzez zmiany w ostatnich latach, takie jak np. Polski Ład.
Mając na uwadze powyższe, uprzejmie proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
1. Czy i ewentualnie kiedy JST mające status organu egzekucyjnego będą miały rozszerzone uprawnienia z art. 19 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji o egzekucję z nieruchomości?
2. Czy zostanie zniesiona właściwość miejscowa wskazana w art. 22 § 2 cyt. ustawy egzekucyjnej?
Z wyrazami szacunku
Sylwia Bielawska
Odpowiedź Ministra Finansów:
